Янги таҳрирдаги “Судлар тўғрисида”ги Қонун
Барчамизга маълумки фуқароларни ҳуқуқларини сифатли ҳимоя қилинишини таъминлаш ва сонсанорликни олдини олиш, суд ишларини очиқ шафоф кўрилишини таъминлаш, мамлакатимизда суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш мақсадида охирги йилларда кўплаб фармон, қарор ва қонунлар қабул қилинди.
Ушбу ислоҳотларнинг давоми сифатида жорий йилнинг 28 июль куни янги таҳрирдаги “Судлар тўғрисида”ги Қонун Президент томонидан имзоланди. Қонунга янги нормалар ва ўзгартиришлар киритилиб, у халқаро стандартларга мувофиқ ишлаб чиқилган, Қонунда Суд ҳокимияти, унинг тизими, асосий вазифалари, судьяларнинг мустақиллиги тўғрисида аниқ тушунчалар берилган. уларнинг базилар хақида яқиндан танишамиз, Қонунга кўра, барча судларда ишлар очиқ кўрилади. Ишларни ёпиқ суд мажлисида кўриб чиқишга фақат қонунда белгиланган ҳолларда йўл қўйилади.
Суд мажлиси залида ҳозир бўлган шахслар, оммавий ахборот воситалари вакиллари суд мажлиси залида қонунда белгиланган тартибда фотосуратга олиши, видео ва аудио ёзувни амалга ошириши мумкин. Ўзбекистонда суд ишларини юритиш ўзбек тилида, қорақалпоқ тилида ёки муайян жойдаги кўпчилик аҳоли сўзлашадиган тилда олиб борилади.
Одил судловни амалга оширишда ҳар бир кишига малакали юридик ёрдам олиш ҳуқуқи кафолатланади. Ҳеч ким суд қарорига асосланмаган ҳолда қамоққа олиниши мумкин эмас.
Шунингдек, 35 ёшдан кичик бўлмаган, фуқароларнинг яшаш ёки иш жойидаги йиғилишида очиқ овоз бериш йўли билан икки ярим йил муддатга сайланган Ўзбекистон фуқароси халқ маслаҳатчиси бўлиши мумкинлиги белгиланди.
Судья биринчи марта 5 йиллик муддатга, навбатдаги 10 йиллик муддатга ва лавозимда бўлишнинг муддатсиз даврига белгиланган тартибда сайланади ёки тайинланади. Олий суд судьяси лавозимида бўлишнинг энг юқори ёши 70 ёшни, бошқа судлар судьялари учун – 65 ёшни ташкил этади.
Уй-жойга муҳтож бўлган судья маҳаллий давлат ҳокимияти органлари томонидан Вазирлар Маҳкамаси белгилаган тартибда суд жойлашган ерда хизмат турар жойи билан таъминланади. Судья унга доимий яшаш учун белгиланган тартибда турар жой берилгунга қадар турар жой арендаси, ижараси (иккиламчи ижараси) билан боғлиқ харажатлари компенсация қилиниши ҳуқуқига эга.
Ваколатлари муддати тугаган судьяларнинг ўртача ойлик иш ҳақи уларни янги ваколатлар муддатига қайта сайлаш ёки қайта тайинлаш тўғрисидаги масала ҳал қилинаётган даврда ёхуд бошқа иш берилгунга қадар, лекин кўпи билан уч ойгача сақлаб қолинади. Судьяларга уларнинг ваколатлари муддати тугаганидан кейин улар судьялик лавозимига сайланишга ёки тайинланишга қадар эгаллаб турган аввалги иши (лавозими) берилади, бундай иш (лавозим) мавжуд бўлмаганда эса аввалгисига тенг бошқа иш (лавозим) берилади.
Бу эса судьяларнинг мустақиллигини, одил судловни амалга оширибгина қолмай, фуқаролар ва тарбиркорлик суъбектларини ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини самарали ҳимоя қилинишини таминлайди.
Анвар Норқўзиев
Ғаллаорол туманлараро
иқтисодий суди раиси